Του Δρ. Πέτρου Τζεφέρη
Το Porto Flavia είναι ένα θαλάσσιο λιμάνι που βρίσκεται κοντά στην πόλη Iglesias της Σαρδηνίας (Ιταλία). Χτίστηκε το 1923–24, και χρησίμευσε ως κόμβος μεταφοράς μεταλλευτικών προϊόντων της Masua στη δυτική ακτή της περιοχής της Σαρδηνίας Iglesiente. Ονομάστηκε από τη Flavia Vecelli, κόρη του μηχανικού Cesare Vecelli, ο οποίος σχεδίασε το έργο. Τα χαρακτηριστικά του λιμανιού το καθιστούν μοναδικό στον κόσμο, και την περίοδο της κατασκευής του ήταν ένα εξαιρετικό επίτευγμα μηχανικής.
Μεταλλευτική παραγωγή. Ο κόμβος Masua ήταν ένα σύμπλεγμα πολλών εξορυκτικών δραστηριοτήτων στην περιοχή Sulcis, μια περιοχή της Σαρδηνίας πλούσια σε άνθρακα, θείο, βάριο, ψευδάργυρο, μόλυβδο, ασήμι και άλλα μέταλλα. Η εξόρυξη ξεκίνησε το 1600, αλλά κατέστη οικονομικά σημαντική στις αρχές του 1900 όταν η εξορυκτική δραστηριότητα σε ολόκληρη την περιοχή γνώρισε γρήγορη ανάπτυξη και επέκταση. Από τα τέλη του 1800, η εξόρυξη απολάμβανε πιο σύγχρονες τεχνικές, καθώς ελέγχονταν κυρίως από πλούσιες βορειοευρωπαϊκές εταιρείες που ήταν πρόθυμες να επενδύσουν χρήματα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της εξόρυξης/επεξεργασίας των μεταλλευμάτων.
Τα ορυχεία Masua. Το 1922, τα ορυχεία Masua αποκτήθηκαν από τη Βελγική Vieille Montagne Company, και η εκμετάλλευση προωθήθηκε με την διαρκώς αυξανόμενη ανάγκη για ψευδάργυρο και μόλυβδο για ανοικοδόμηση μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και λόγω της τεχνολογικής προόδου στα κράματα χάλυβα.
Μέχρι το 1924, οι ναυτικοί από το Carloforte μετέφεραν το εμπλουτισμένο μετάλλευμα σε “ψάθινα καλάθια” στους ώμους τους και φόρτωναν τα bilancelles τους, δηλ. ένα παραδοσιακό σκάφος της Σαρδηνίας με χωρητικότητα μέχρι το πολύ 30 τόνους. Το μετάλλευμα εν συνεχεία μεταφερόταν 30 χιλιόμετρα πιο πέρα στο λιμάνι του νησιού Carloforte, όπου ανέμενε την φόρτωσή του στα ατμόπλοια της εποχής και την αποστολή του στα “χυτήρια” μεταλλουργικής επεξεργασίας στη Γαλλία, το Βέλγιο και τη Γερμανία.
Η διαδικασία μεταφοράς ήταν δαπανηρή, αργή και επικίνδυνη. Το “bilancelle” δεν μπορούσε να αντέξει θυελλώδεις θάλασσες και τα σκάφη βυθίζονταν πολύ συχνά. Οι ναυτικοί εργάζονταν κάτω από αντίξοες συνθήκες εργασίας με χαμηλούς μισθούς, χωρίς ανάπαυση και μεγάλη σωματική κόπωση. Σε κακές καιρικές συνθήκες, θα μπορούσαν να χρειαστούν έως και δύο μήνες για να φορτωθεί πλήρως ένα ατμόπλοιο στο Carloforte, ενώ σε καλές συνθήκες απαιτούνταν τουλάχιστον επτά ημέρες.
Ο ιδιοκτήτης των ορυχείων ζήτησε από τον Ιταλό μηχανικό Cesare Vecelli να βρει μια λύση για τη βελτίωση του χρόνου και του κόστους φόρτωσης των ατμοπλοίων. Ο Vecelli ερεύνησε τις ακτές της Masua, βρίσκοντας τελικά το τέλειο σημείο στους ψηλούς βράχους μπροστά από το νησί του Pan di Zucchero. Εδώ, η θάλασσα ήταν αρκετά βαθιά και καλά προστατευμένη από τον άνεμο και τα κύματα για να επιτρέψει μια ασφαλή πρόσδεση, ενώ το μετάλλευμα θα μπορούσε να φορτωθεί από τα βράχια δια της βαρύτητας.
Μετά από ένα χρόνο μελέτης, ο μηχανικός σχεδίασε με λεπτομέρεια δύο σήραγγες, μήκους 600 μέτρων που συνδέονταν με εννέα τεράστιες κατακόρυφες δεξαμενές (σιλό) για το μεταποιημένο μετάλλευμα. Τα σιλό φόρτωσης, σκαλισμένα απευθείας στο βράχο, ήταν ικανά να μεταφορτώσουν πάνω από 10.000 μετρικούς τόνους μεταλλεύματος.
Όταν το Porto Flavia τέθηκε σε λειτουργία το 1924, μείωσε το κόστος παραγωγής μεταλλεύματος έως και 70%, επιτρέποντας στη Vieille Montagne να αποκτήσει ισχυρό μερίδιο αγοράς σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η κατασκευή του Porto Flavia ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από δύο χρόνια και θεωρήθηκε τεχνικό θαύμα για την εποχή εκείνη. Περαιτέρω, το άνοιγμα του Porto Flavia άφησε πολλούς ναυτικούς από τον Carloforte χωρίς δουλειά, βλάπτοντας την τοπική νησιωτική οικονομία.
Η σημασία του Porto Flavia μειώθηκε τη δεκαετία του 1960 μετά την πτώση της εξορυκτικής δραστηριότητας στο Sulcis-Iglesiente και τελικά έκλεισε τη δεκαετία του 1990 όταν σταμάτησε η παραγωγή ορυκτών στο Masua. Σήμερα, ανήκει στην IGEA SpA, μια δημόσια εταιρεία που είναι επιφορτισμένη με την αποκατάσταση και συντήρηση των παλαιών ορυχείων, http://www.igeaspa.it/.
Το Porto Flavia σήμερα ανήκει στα μνημεία προστασίας της UNESCO και είναι ένας από τους σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς για περιηγήσεις σε ορυχεία και βιομηχανικούς αρχαιολογικούς χώρους στην περιοχή. Καθημερινές εκδρομές πραγματοποιούνται στη σήραγγα, με καθοδήγηση πρώην εργαζομένων ή τεχνικών ορυχείων της IGEA.
Πηγή: www.oryktosploutos.net
