Παρουσίαση του Κοσμήτορα κ. Δημητρίου Καλιαμπάκου στη Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων
Για περίπου εκατό χρόνια οι σπουδές του μηχανικού, κάθε ειδικότητας, θα μπορούσε να συμπυκνωθούν σε τρεις μόνο λέξεις: «Reading, wRiting, aRithmetic». Κατ’ αρχήν, λοιπόν, ένας μηχανικός θα πρέπει να ξέρει να διαβάζει, να ξέρει να γράφει καλά, και να ξέρει και καλά μαθηματικά, έτσι ώστε να μπορεί να μεταφράσει ένα οποιοσδήποτε τεχνικό πρόβλημα στη γλώσσα της επιστήμης. Και όλα τ’ άλλα έρχονταν. Αυτό ήταν ισχυρό τουλάχιστον στις δυο πρώτες βιομηχανικές επαναστάσεις. Αρχίζει να αλλάζει δραματικά, στην τρίτη. Στην εποχή της πληροφορικής. Έπρεπε να αντικατασταθούν τα τρία “R” από τα τρία “S”: “Searching, Sharing, Simulation”. Δηλαδή, την ικανότητα να βρεθεί, πρώτα απ’ όλα η σωστή πηγή. Στη συνέχεια, ο μηχανικός θα πρέπει να μπορεί να επικοινωνήσει την πληροφορία σε άλλους, γιατί δεν δουλεύει πια μόνος, αλλά ως μέρος ομάδας. Και βεβαίως, για να λύσει ένα πρόβλημα θα πρέπει στη συνέχεια να καθήσει μπροστά σε ένα υπολογιστή, μοντελοποιώντας το.
Η Δ’ Βιομηχανική Επανάσταση αλλάζει αυτό το πλαίσιο όχι δραματικά ως προς τα ονόματα, αλλά βαθιά ποιοτικά. Αν συνεχίσουμε το παιχνίδι με τα αρκτικόλεξα, μπαίνουμε στην εποχή των «4C», δηλαδή: “Critical thinking, Creativity, Communication και Collaboration”. Τα δύο τελευταία είναι η έμφαση στο sharing, που συζητάγαμε πριν. Στα δυο πρώτα είμαστε, ακόμη, πολύ καλύτεροι απ’ τις έξυπνες μηχανές. Ευτυχώς.
Το νέο πρόγραμμα σπουδών της Σχολής, έχει αλλάξει κατά το 60%. Δεν έχει ξαναγίνει ποτέ τέτοια βαθιά τομή στη Σχολή μας, με την εισαγωγή νέων μαθημάτων και τη ριζική αναμόρφωση άλλων.
Ένα δεύτερο στοιχείο ήταν ο εξ ορθολογισμός του προγράμματος σπουδών. Ο επιμελής, ο καλός φοιτητής, πρέπει να μπορεί να τελειώσει στα πέντε χρόνια. Και να ζει παράλληλα μια πλούσια φοιτητική ζωή. Αυτή είναι η ισορροπία που πρέπει να επιδιώκουμε. Ταυτόχρονα, ανοίγει τη βεντάλια των επιλογών, ώστε να μπορούν οι φοιτητές να βρουν πράγματα που ανήκουν στον κλάδο, ίσως και στην περιφέρεια του ορισμένες φορές, που θα τους αρέσουν. Γιατί όταν κάποιος ασχολείται με κάτι που αγαπάει, τότε δε δουλεύει ποτέ, θυμάστε την κινέζικη παροιμία;
Πως αντιμετωπίζετε ένα από τα πλέον δύσκολα προβλήματα της εποχής, αυτό της διαρκούς ανανέωσης και συσσώρευσης της γνώσης; Περνάμε από ένα μοντέλο just in case (προσθέτουμε ένα αντικείμενο στις σπουδές που ίσως χρειαστεί), που είναι αδύνατον πια να ακολουθήσουμε, σε ένα μοντέλο just in time. Δηλαδή ο απόφοιτός να είναι ικανός, έγκαιρα και σύντομα, να μάθει το αντικείμενο που απαιτείται στη δουλειά του. Για να το καταφέρουμε αυτό προχωρήσαμε σε μια βαθιά ψηφιακή αναβάθμιση των σπουδών μας. Έτσι, οι φοιτητές, από τα πρώτα εξάμηνα, σχεδιάζουν σε CAD, μαθαίνουν Προγραμματισμό σε Python, μαθαίνουν Εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης, κάνουν Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) κλπ.
Η Δ’ Bιομηχανική Eπανάσταση είναι η σύγκλιση πληροφορικής, νανοτεχνολογίας, βιοτεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης. Τα μαθήματα αυτά έχουν πια εισαχθεί στον κορμό της νέου προγράμματος. Και μαζί με αυτά, μάθημα για την Ενέργεια. Η βασική σύλληψη για τη σχολή είναι ότι είμαστε οι μηχανικοί του πρώτου κρίκου κάθε παραγωγικής αλυσίδας. Αλλά αυτός ο πρώτος κρίκος δεν συνίσταται μόνο στα υλικά, αλλά και στην ενέργεια. Τέλος, γίνεται μάθημα κορμού τα Οικονομικά για Μηχανικούς. Βασικές, αλλά όχι λίγες, θεμελιώδεις γνώσεις οικονομικών στο βασικό πρόγραμμα σπουδών.
Πάμε στις κατευθύνσεις της Σχολής. Και εδώ ο εκσυγχρονισμός υπήρξε ριζικός. Συστήματα Ρομποτικής στην Μεταλλευτική, έμφαση στη Δευτερογενή Μεταλλουργία και την ανάκτηση μετάλλων π.χ. από τις πλακέτες των υπολογιστών, Τριδιάστατη Εκτύπωση και Κωνιομεταλλουργία, είναι ενδεικτικά παραδείγματα ενίσχυσης των κατευθύνσεων. Και πέραν αυτών, στα μαθήματα Δεξαμενής, μάθημα για τη Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών. Μια δεύτερη προσέγγιση του χαρακτήρα του απόφοιτου της Σχολής είναι ο μηχανικός της γης. Άρα βρίσκεται πιο κοντά από οποιαδήποτε άλλη ειδικότητα μηχανικού στις φυσικές καταστροφές. Ή, ακόμη, το μάθημα της Γεμολογίας, της επιστήμης και της τεχνολογίας των πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων.
Ξέρουμε ότι στη Σχολή πολλές φορές δεν έρχονται φοιτητές και φοιτήτριες ως πρώτη τους επιλογή και πρέπει να τους «κερδίσουμε». Θέλουμε να τους δείξουμε ότι έρχονται σε ένα κλάδο που δεν είναι απλά απαραίτητος σε κάθε περίοδο του ανθρώπινου πολιτισμού. Είναι ταυτόχρονα κλάδος τεχνολογικής πρωτοπορίας, περιπετειώδης, συναρπαστικός. Έτσι η Σχολή, με τους καλύτερους δασκάλους της, «συστήνεται» στους νέους φοιτητές με το μάθημα «Διαχρονική Εξέλιξη της Μεταλλευτικής και της Μεταλλουργίας», που ξεκινάει από την ιστορική συμβολή του κλάδου και φτάνει στο σήμερα και στο αύριο, από το αρχαίο Λαύριο και τα δαμασκηνά σπαθιά, στην «Boring Company» του Elon Musk, στην ηλεκτροκίνηση και τα μέταλλά της κοκ.
Τέλος, μεγάλη σημασία δίνουμε στις ικανότητες επικοινωνίας, που ανήκουν στα λεγόμενα “soft skills”. Αποδεικνύονται συχνά πιο απαραίτητα από την τυπική «βαριά» γνώση. Δεν είναι τυχαίο ότι ανέλαβα προσωπικά να κάνω ένα ανοιχτό μάθημα, για φοιτητές και καθηγητές, λίγες μέρες πριν, για το πως φτιάχνουμε μια ωραία παρουσίαση.
Ο εξορυκτικός κλάδος είναι με την πλάτη κολλημένη στον τοίχο. Και βεβαίως είναι η πραγματικότητα που το προκαλεί. Αφού δεν αλλάζει η πραγματικότητα, πως μπορεί να αλλάξει η συζήτηση για αυτή; Τα προβλήματα είναι γνωστά, επίμονα και μας κρατούν καθηλωμένους: ο κλάδος μας δεν είναι δημοφιλής, υπάρχει ένα ασφυχτικό πλαίσιο το οποίο δεν υπηρετεί την πρόοδο κ.λπ.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 80 η βάση εισαγωγής στη Σχολή είχε μια σημαντική πτωτική τάση, ως αποτέλεσμα του γενικότερου κλίματος που αφορά στον κλάδο. Έτσι για πολλά χρόνια, πάνω από 25, η Σχολή βρέθηκε στην τελευταία θέση ως προς τις βάσεις εισαγωγής στο ΕΜΠ. Όμως, με σειρά πρωτοβουλιών της Σχολής που ξεκινάνε από τα τραγούδια των μεταλλωρύχων, τις ταινίες για τα μεταλλεία, την εκδήλωση για την τεχνολογική πρωτοπορία του κλάδου, την εκδήλωση για τη γυναίκα μηχανικό, με το νέο πρόγραμμα σπουδών και την προβολή του και τόσα άλλα, τα τελευταία πέντε χρόνια η Σχολή «ξεκόλλησε» από την τελευταία θέση. Χωρίς να αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες, αν δεν επιδεινώθηκαν κιόλας. Που σημαίνει, ότι μπορούμε. Μπορούμε, με σκέψη, σχεδιασμό, φαντασία και επιμονή να αλλάξουμε την πραγματικότητα. Λίγο στην αρχή, πολύ περισσότερο στη συνέχεια.
