Πιετά: Η αριστουργηματική Αποκαθήλωση του Μικελάντζελο

Eltrak - Cat banner ad

Ο Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, 6 Μαρτίου 1475 – 18 Φεβρουαρίου 1564), γνωστός περισσότερο ως Μιχαήλ Άγγελος, ήταν Ιταλός γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής της Αναγέννησης, που άσκησε απαράμιλλη επίδραση στην ανάπτυξη της δυτικής τέχνης.

Σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Υπήρξε ο μοναδικός καλλιτέχνης της εποχής, του οποίου η βιογραφία εκδόθηκε πριν τον θάνατό του, στους Βίους του Τζόρτζιο Βαζάρι, ο οποίος επέλεξε να τον τοποθετήσει στην κορυφή των καλλιτεχνών, χρησιμοποιώντας για τον Μιχαήλ Άγγελο το προσωνύμιο ο θεϊκός (Il Divino). Στα δημοφιλέστερα έργα του ανήκουν οι νωπογραφίες που φιλοτέχνησε για το Παπικό παρεκκλήσιο του Βατικανού (Καπέλα Σιξτίνα), το άγαλμα του Δαβίδ και η Πιετά (αποκαθήλωση) στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου, στη Ρώμη.

Stonetech banner ad
Stonetech banner ad

Η Πιετά (ιταλικά: Pietà, σημαίνει Έλεος, ενώ η σύνθεση του έργου είναι γνωστή ως «Αποκαθήλωση») που φιλοτεχνήθηκε στα 1498 – 1499 από τον Μιχαήλ Άγγελο, είναι ένα μαρμάρινο γλυπτό στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στην πόλη του Βατικανού. Είναι το πρώτο από μια σειρά έργων με το ίδιο θέμα του καλλιτέχνη. Η δημιουργία του αγάλματος του ανατέθηκε από τον Γάλλο καρδινάλιο Ζαν ντε Μπιλέρ, αντιπρόσωπο της εκκλησίας τη Γαλλίας στη Ρώμη. Κατασκευάστηκε για το ταφικό μνημείο του καρδινάλιου, αλλά μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση, στο πρώτο παρεκκλήσι δεξιά από την είσοδο της Βασιλικής, το 18ο αιώνα.

Το διάσημο γλυπτό απεικονίζει το σώμα του Ιησού στα πόδια της μητέρας του Μαρίας, μετά τη Σταύρωση και την αποκαθήλωση. Το θέμα ήταν δημοφιλές εκείνη την εποχή στη Γαλλία αλλά όχι στην Ιταλία. Η έκδοση του Μικελάντζελο είναι μοναδική σε σχέση με προηγούμενες δημιουργίες. Είναι σημαντικό έργο, καθώς ισορροπεί ανάμεσα στις αναγεννησιακές αντιλήψεις της κλασσικής ομορφιάς και του νατουραλισμού.

Η σύνθεση έχει σχήμα πυραμίδας, και το κεφάλι της Μαρίας ταυτίζεται με την κορυφή της. Προς τα κάτω, το άγαλμα φαρδαίνει με το φόρεμα της Μαρίας, ως τη βάση, το βράχο του Γολγοθά.

Οι μορφές είναι σχετικά εκτός αναλογίας, κι αυτό οφείλεται στη δυσκολία απεικόνισης ενός ενήλικου άντρα ξαπλωμένου στην ποδιά μιας γυναίκας. Το μεγαλύτερο μέρος του σώματος της Μαρίας κρύβεται όμως από το πλούσιο φόρεμα, και έτσι η όλη σύνθεση φαίνεται σχετικά φυσική.

Τα σημάδια της σταύρωσης αντιπροσωπεύονται μονάχα με μικρά σημάδια από τα καρφιά και ένα ίχνος από την πληγή του λογχισμού στα πλευρά του Ιησού.

Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, 6 Μαρτίου 1475 – 18 Φεβρουαρίου 1564)

Η Παναγία απεικονίζεται σε πολύ νεαρή ηλικία, και για την παραδοξότητα αυτή υπάρχουν διάφορες ερμηνείες. Μια απ’ αυτές είναι πως η νιότη της συμβολίζει την αγνότητά της, καθώς είπε και ο ίδιος ο Μικελάντζελο στο βιογράφο του, γλύπτη Ασκάνιο Κοντίβι:

Δεν ξέρεις ότι οι αγνές γυναίκες μένουν φρέσκες για πολύ περισσότερο χρόνο από αυτές που δεν είναι αγνές; Πόσο μάλλον στην περίπτωση της Παρθένου, που ποτέ δεν είχε βιώσει το παραμικρό λάγνο πάθος που μπορεί να άλλαζε το σώμα της;

Μια άλλη εξήγηση είναι ότι στη δημιουργία του ο Μιχαήλ Άγγελος επηρεάστηκε από το πάθος του για τη Θεία Κωμωδία του Δάντη: τόσο οικείος ήταν με το έργο ώστε όταν πήγε στη Μπολόνια ανταπόδωσε τη φιλοξενία που του έγινε απαγγέλλοντας στίχους από τη Θεία Κωμωδία. Στον Παράδεισο (στο 33ο τραγούδι του ποιήματος) ο Άγιος Βερνάρδος, σε μια προσευχή προς την Παναγία, λέει “Vergine madre, figlia del tuo figlio” (Παρθένα μητέρα, κόρη του γιου σου). Αυτό γιατί από τη στιγμή που ο Ιησούς είναι ένα από τα τρία μέρη της Τριάδας, η Μαρία θα ήταν κόρη του, αλλά παράλληλα και αυτή που τον γέννησε.

Μια τρίτη ερμηνεία, που παραθέτει ο Καντίβι λίγο μετά τα παραπάνω λόγια του Μιχαήλ Άγγελου, είναι απλά πως “τέτοια φρεσκάδα και άνθος νιότης, πέρα από τη συντήρηση με φυσικά μέσα, βοηθάται από τη θεία πρόνοια”.

Τέλος υποστηρίζεται ότι στην πραγματικότητα παριστάνεται η Μαρία να κρατά το βρέφος Ιησού. Η νεανική της εμφάνιση και η ήρεμη έκφραση του προσώπου, αν συνδυαστεί με τη θέση των χεριών, υπαινίσσεται ότι βλέπει το παιδί της, ενώ ο θεατής βλέπει μια εικόνα από το μέλλον.