Τον κομβικό ρόλο του κλάδου των ορυχείων και λατομείων στην αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας αναδεικνύει νέα μελέτη της Alpha Bank στο πλαίσιο της σειράς “Sectors in Focus”. Η ανάλυση εστιάζει στη δομή, τη δυναμική και τις προοπτικές της εξορυκτικής βιομηχανίας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη μετάβασης σε βιώσιμες και περιβαλλοντικά υπεύθυνες πρακτικές.
Οικονομική συμβολή και επενδυτική δυναμική
Παρά τη μειωμένη συνεισφορά του κλάδου στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, η εξορυκτική δραστηριότητα στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξητική τάση. Το 2022 καταγράφηκε άνοδος στην αξία παραγωγής, αντανακλώντας τη διατηρημένη ζήτηση και την ανάκαμψη μετά την πανδημική κρίση. Η επιστροφή των επενδύσεων σε υποδομές, εξοπλισμό και δραστηριότητες εξόρυξης επιβεβαιώνει τη στρατηγική σημασία του κλάδου, παρά τα υψηλά εμπόδια εισόδου και εξόδου που τον χαρακτηρίζουν.
Δομή παραγωγής και εξαγωγική προοπτική
Η εξορυκτική παραγωγή στην Ελλάδα εστιάζει κυρίως σε μη μεταλλικά ορυκτά – όπως ασβεστόλιθος, περλίτης, μπεντονίτης και διακοσμητικά φυσικά πετρώματα – που αξιοποιούνται κυρίως στις κατασκευές. Παράλληλα, μεταλλεύματα όπως βωξίτης, νικέλιο και μαγνησίτης, αν και σε μικρότερες ποσότητες, ενισχύουν την εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας.
Το 2023, η παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών υποχώρησε στους 73,9 εκατ. τόνους, παραμένοντας ωστόσο σε υψηλά επίπεδα σε ευρωπαϊκή και διεθνή κλίμακα. Η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στην παραγωγή περλίτη, μπεντονίτη και βωξίτη στην ΕΕ-27, διατηρώντας παράλληλα ισχυρή παρουσία στις παγκόσμιες αγορές.
Περιβαλλοντική μετάβαση και κυκλική οικονομία
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου. Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, την περίοδο 2012–2022:
-
Τα απόβλητα του κλάδου μειώθηκαν κατά 93%
-
Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου περιορίστηκαν κατά 76%
Η μετάβαση από τον λιγνίτη στις ΑΠΕ σηματοδοτεί τη νέα κατεύθυνση της πολιτικής, με 21 λιγνιτωρυχεία να έχουν ήδη κλείσει και τα πρώην εξορυκτικά πεδία να αξιοποιούνται για έργα πράσινης ενέργειας. Παράλληλα, προωθούνται πρακτικές κυκλικής οικονομίας, με επανεξόρυξη και ανάκτηση υλικών από υπολείμματα εξόρυξης.
Προκλήσεις και στρατηγικές κατευθύνσεις
Ο κλάδος αντιμετωπίζει πιέσεις από τη διεθνή ζήτηση για πράσινα υλικά, τη ρυθμιστική αυστηρότητα και τις απαιτήσεις για καινοτομία. Παρότι οι στρατηγικές εξόρυξης μεταβάλλονται, η εγχώρια παραγωγική βάση διαθέτει σημαντικά αποθέματα που παραμένουν εν μέρει ανεκμετάλλευτα.
Η αξιοποίησή τους απαιτεί:
-
Συνεχιζόμενες επενδύσεις σε σύγχρονες τεχνολογίες εξόρυξης και περιβαλλοντικής προστασίας
-
Ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
-
Στρατηγική ενσωμάτωσης των αρχών της πράσινης μετάβασης στην εφοδιαστική αλυσίδα των πρώτων υλών
Συμπεράσματα
Η εξορυκτική βιομηχανία αποτελεί πυλώνα στήριξης της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής και των εξαγωγών, ενώ η περιβαλλοντική ευθυγράμμιση δημιουργεί νέα δεδομένα για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του κλάδου. Η στοχευμένη πολιτική και η επενδυτική κινητοποίηση αναμένεται να καθορίσουν τη θέση της Ελλάδας στο νέο ενεργειακό και παραγωγικό μοντέλο που διαμορφώνεται στην Ευρώπη.
