Η συναλλαγματική κρίση που μαστίζει την Τουρκία μπορεί να εκδηλώθηκε με έντονα πολιτικά χαρακτηριστικά, αλλά σιγόκαιγε επί μήνες. Η διολίσθηση της τουρκικής λίρας δεν ξεκίνησε πριν από μερικές εβδομάδες, αλλά εντάθηκε κατά την προεκλογική περίοδο των πρόσφατων προεδρικών εκλογών και επιταχύνθηκε μετά την εκ νέου ανάληψη της εξουσίας από τον Ταγίπ Ερντογάν, καθώς οι επενδυτές δεν έβλεπαν καμία διάθεση ορθολογισμού και λήψης μέτρων. Η Τουρκία μετά την κρίση του 2000 διέγραψε μια θεαματική πορεία, κατέστη η 17η οικονομία του κόσμου, αλλά δεν έκανε ποτέ να αναγκαία βήματα για να καταστεί μια σύγχρονη ελεύθερη οικονομία δυτικού τύπου, αν και ωφελήθηκε τα μέγιστα από την εισροή ξένων κεφαλαίων. Η τελωνειακή ένωση με την Ευρωπαϊκή Ένωση κατέστησε την Τουρκία τόπο εγκατάστασης βιομηχανικών επιχειρήσεων που στόχευαν στην ευρωπαϊκή αγορά. Για παράδειγμα η Τουρκία σήμερα είναι μια μεγάλη δύναμη στην αυτοκινητοβιομηχανία, με τον κλάδο να αποτελεί τον πλέον εξωστρεφή της τουρκικής οικονομίας, κατέχοντας τα πρωτεία –επί δώδεκα συνεχή έτη– στις τουρκικές εξαγωγές σε όρους αξίας εξαχθέντων, καλύπτοντας, πλέον, το ένα πέμπτο σχεδόν (18,2%) επί του συνόλου των εξαγωγών. Το 2017 παρήχθησαν 1,695 εκατ. οχήματα εκ των οποίων εξήχθησαν 1,33 εκατ., το 80%. Σημαντικότερη αγορά για τις εξαγωγές είναι η ΕΕ με ποσοστό που υπερβαίνει το 80%. Οι κυριότεροι κατασκευαστές στα επιβατικά αυτοκίνητα είναι οι Renault, Fiat Chrysler, Toyota, Hyundai, στα Pick up φορτηγά η Ford Fiat Chrysler και στα φορτηγά – λεωφορεία η Mercedes Benz.
Οι αναδυόμενες
Η Τουρκία αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα με τις υπόλοιπες αναδυόμενες οικονομίες (Αργεντινή, Νότια Αφρική, Ινδία) οι οποίες κέρδισαν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, αλλά δεν αξιοποίησαν την ευκαιρία που τους δόθηκε. Δεν προχώρησαν σε μεταρρυθμίσεις, τόσο στην οικονομία τους, όσο –κυρίως– στην κοινωνία τους, οι μεγάλες ροές ξένων επενδύσεων οδήγησαν τελικά σε υπερθέρμανση και τώρα ήρθε η ώρα του λογαριασμού. Όσο εύκολα εισέρευσαν τα ξένα κεφάλαια τα προηγούμενα χρόνια, άλλο τόσο εύκολα φεύγουν οδηγώντας την Αργεντινή και πάλι στην αγκαλιά του ΔΝΤ και την Τουρκία ενώπιον μιας αφόρητης κατάστασης.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) σε πρόσφατη έκθεσή του (World Economic Outlook Update, July 2018), διαπιστώνει ότι η ανάπτυξη γίνεται όλο και πιο ανομοιογενής μεταξύ των αναδυόμενων και των αναπτυσσόμενων οικονομιών.
«Η ανομοιογένεια αποδίδεται στις επιδράσεις από τις αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου, τις υψηλές αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων, την κλιμάκωση των εμπορικών διενέξεων και την πολιτική αβεβαιότητα που επικρατεί σε εθνικό επίπεδο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Αν και οι οικονομικές συνθήκες παραμένουν ευνοϊκές, οι ανωτέρω παράγοντες έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση των εισροών κεφαλαίων, την άνοδο του κόστους χρηματοδοτήσεως και την άσκηση πιέσεων στα εθνικά νομίσματα σε χώρες με ασθενή μακροοικονομικά στοιχεία ή υψηλό πολιτικό κίνδυνο», σχολίαζε στα τέλη Ιουλίου η Alpha Bank στο εβδομαδιαίο οικονομικό της δελτίο.
«Η πρόσφατη (σ.σ. τον Ιούλιο) μεταβλητότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών, κατά το ΔΝΤ, υπογραμμίζει τη δυνατότητα εμφανίσεως απότομων αλλαγών των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συνθηκών λόγω της επανεκτιμήσεως εκ μέρους των αγορών, θεμελιωδών οικονομικών μεγεθών και κινδύνων, συμπεριλαμβανομένων των προσδοκιών για τη νομισματική πολιτική, των επιπτώσεων της αυξήσεως των εμπορικών εντάσεων και της πολιτικής αβεβαιότητας», τονίζεται στο ίδιο κείμενο, ένα σχόλιο που επαληθεύτηκε στην περίπτωση της Τουρκίας.
Το «θαύμα»
Το οικονομικό «θαύμα Ερντογάν» ξεκίνησε το 2001. Έναν χρόνο μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση του 2000, ο τότε υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, Κεμάλ Ντερβίς, εξήγγειλε μία σειρά μέτρων για την εξυγίανση της οικονομίας, τα οποία περιλάμβαναν αυτονομία της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, την ανακεφαλαιοποίηση των δυο μεγαλύτερων δημοσίων τραπεζών και ορισμένων ιδιωτικών, το κλείσιμο των χρεοκοπημένων τραπεζών και τη δημιουργία και αναδιάρθρωση βασικών θεσμών και ανεξάρτητων Αρχών, π.χ. Ρυθμιστική Αρχή για τη λειτουργία του Χρηματοπιστωτικού Τομέα (BDDK), Επιτροπή Ανταγωνισμού (Rekabet Kurumu), Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (EPDK) κ.λπ.
Οι προσπάθειες εξυγίανσης της οικονομίας και οι ευνοϊκές διεθνείς οικονομικές συνθήκες οδήγησαν σε εντυπωσιακή άνοδο του ΑΕΠ τη δεκαπενταετία 2002-2016. Η μέση αύξηση του ΑΕΠ ανήλθε στην περίοδο σε 5,6% ετησίως (στοιχεία του Τουρκικού Στατιστικού Ινστιτούτου).
«Συνοπτικά, η βελτίωση της τουρκικής οικονομίας αυτή την περίοδο οφείλεται κατά κύριο λόγο στην Τελωνειακή Συμφωνία που υπέγραψε η χώρα με την ΕΕ το 1995. Παράλληλα με τη συμφωνία αυτή καθοριστικά συνέβαλαν στην ανάπτυξη οι διαρθρωτικές αλλαγές που θεσπίσθηκαν στην οικονομία, η ισχυροποίηση του τραπεζικού της τομέα, η ύπαρξη μεγάλης εσωτερικής αγοράς 80 εκατομμυρίων καταναλωτών, η ενίσχυση του βιομηχανικού της τομέα και ειδικά του τομέων κατασκευής οχημάτων και ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού και των κατασκευών, η παροχή σημαντικών φορολογικών και άλλων κινήτρων προσέλκυσης ξένων επενδύσεων καθώς και η εξωστρέφεια που επεδείχθη με την
αναζήτηση νέων αγορών και ενίσχυση των εξαγωγών της σε χώρες της Μέσης Ανατολής, Αφρικής και Ασίας», τονίζεται στην ετήσια έκθεση του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής Πρεσβείας στην Άγκυρα.
Σύμφωνα με την ίδια έκθεση τα τρωτά ωστόσο σημεία της τουρκικής οικονομίας παραμένουν η εξάρτηση από τις εισροές κεφαλαίων για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού), το έλλειμμα στο εμπορικό της ισοζύγιο –παρά τις σημαντικές προσπάθειες για βελτίωσή του τα τελευταία χρόνια– τα χαμηλά επίπεδα κατανάλωσης στο εσωτερικό της, τα χαμηλά συναλλαγματικά της αποθέματα, οι περιορισμένες επενδύσεις σε Έρευνα και Τεχνολογία (μόλις το 0,73% του ΑΕΠ της) που επιβραδύνουν τον εκσυγχρονισμό της, και η πολιτική κατάσταση στη χώρα και την ευρύτερη περιοχή, που δημιουργούν κλίμα ανασφάλειας και αυξάνουν τον πολιτικό κίνδυνο για δυνητικούς επενδυτές.
Το ΔΝΤ
Όλες αυτές οι αδυναμίες έχουν βγει στη φόρα. Χρειάστηκε μια μεταρρυθμιστική αδράνεια λίγων χρόνων και ένα έντονο γεγονός, η ανοιχτή κόντρα της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, για να ξεφύγει η κατάσταση. Το ίδιο είχε συμβεί με την Ελλάδα το 2009, όταν η νέα κυβέρνηση Παπανδρέου αναθεώρησε τα στοιχεία για το έλλειμμα στο 12,7% πυροδοτώντας μια αλυσίδα γεγονότων που οδήγησαν τη χώρα στην οκταετή μνημονιακή περιπέτεια. Τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας προϋπήρχαν, αλλά χρειάστηκε ένα γεγονός για να απασφαλιστεί η χειροβομβίδα και να πυροδοτήσει την κρίση. Η μεγάλη εικόνα για την Τουρκία είναι ότι αν δεν αλλάξει την πολιτική της θα χρειαστεί βοήθεια και το ΔΝΤ είναι ο μόνος κατάλληλος οργανισμός γι’ αυτή τη δουλειά.
Πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ για την Τουρκία περιγράφει με σαφήνεια την κατάσταση και τι πρέπει να γίνει:
«Η έντονη ανάπτυξη έχει ενισχύσει τις μακροχρόνιες ανισορροπίες της Τουρκίας, οι οποίες προκύπτουν από υπερβολική εξάρτηση από την εγχώρια ζήτηση. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών εκτιμάται ότι ξεπέρασε το 6% του ΑΕΠ στις αρχές του 2018 και οι ανάγκες χρηματοδότησης από το εξωτερικό αναμένεται να φθάσουν το 25% του ΑΕΠ το 2018. Οι αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου έχουν ασκήσει πρόσθετη πίεση στις τρέχουσες συναλλαγές και η εξωτερική χρηματοδότηση θα γίνει λιγότερο άφθονη και πιο δαπανηρή όσο οι προηγμένες οικονομίες του ΟΟΣΑ εξομαλύνουν τη νομισματική τους πολιτική. Η δημοσιονομική πολιτική έχει προσθέσει στις ανισορροπίες. Οι δαπάνες αυξήθηκαν έντονα την άνοιξη του 2018, λόγω νέων επιχειρηματικών κινήτρων και περαιτέρω κοινωνικών παροχών. Η δημοσιονομική θέση πρέπει να δημοσιοποιείται πλήρως και με διαφάνεια, με έγκαιρους τριμηνιαίους λογαριασμούς γενικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.
Η δέσμευση της Κεντρικής Τράπεζας για τον επίσημο στόχο πληθωρισμού 5% είναι αμφισβητήσιμη μετά από αρκετά χρόνια υπέρβασης και πέντε διαδοχικά τρίμηνα διψήφιου πληθωρισμού. Η μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών αύξησε σημαντικά τα ασφάλιστρα κινδύνου της χώρας και τους κινδύνους που συνδέονται με το εξωτερικό χρέος. Προκειμένου να ενισχυθεί η αξιοπιστία της νομισματικής πολιτικής, η δέσμευση υπέρ της ανεξαρτησίας της Κεντρικής Τράπεζας και ο στόχος για τον πληθωρισμό πρέπει να ενισχυθούν. Η νομισματική πολιτική πρέπει να απλουστευθεί και πρέπει να παρασχεθεί προσανατολισμός σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές σκοπεύουν να επιτύχουν τον στόχο του πληθωρισμού κατά 5% στο άμεσο μέλλον».
Οι τουρκικές εξαγωγές καταγράφουν άνοδο
Σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Τούρκων Εξαγωγέων (ΤΙΜ) στο πρώτο εξάμηνο του 2018 παρατηρείται άνοδος της τουρκικής εξαγωγικής δραστηριότητας κατά 7,4%, με την αξία αυτών να προσεγγίζει τα 82 δισ. δολάρια. Σε ετησιοποιημένη βάση, οι εξαγωγές εμφανίζουν άνοδο της τάξης του 9,7% φθάνοντας τα 161,5 δισ. δολάρια. Σημαντική άνοδο στο πρώτο εξάμηνο του έτους (19%) καταγράφουν οι εξαγωγές της τουρκικής αμυντικής
βιομηχανίας, ξεπερνώντας τα 900 εκατ. δολάρια, με αποτέλεσμα να αντιστοιχούν πλέον σε μερίδιο 1% επί του συνόλου των τουρκικών εξαγωγών. Τη μερίδα του λέοντος, σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές τουρκικού αμυντικού εξοπλισμού, απορροφούν οι ΗΠΑ, με περίπου το ένα τρίτο (343 εκατ. δολ.) των εξαγωγών της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στο πρώτο εξάμηνο του έτους να καταλήγει σε αυτές, με τη Γερμανία και το Ομάν να ακολουθούν στη δεύτερη και τρίτη θέση. Άνοδος παρατηρείται και στα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία για τον μήνα Ιούνιο, σηματοδοτώντας την είσοδο στον εικοστό διαδοχικό μήνα με αύξηση των εξαγωγών. Ειδικά για τον παρελθόντα μήνα, η Ελλάδα εμφανίζεται ως ο εξαγωγικός προορισμός με τη μεγαλύτερη άνοδο (46%). Συνολικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση απορρόφησε το 52,1% των τουρκικών εξαγωγών ενώ οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, ένεκα των πρόσφατα επιβληθέντων δασμών στο εμπόριο προϊόντων χάλυβα, σημείωσαν πτώση κατά 13,9%.
Και φαραωνικά έργα
Στην τελική ευθεία έχει μπει ένα έργο φαραωνικών διαστάσεων, η διώρυγα της Κωνσταντινούπολης.
Η διώρυγα, μήκους 43 χιλιομέτρων, θα εκτείνεται παράλληλα του Βοσπόρου και θα ονομαστεί Κανάλι της Κωνσταντινουπόλεως. Το αρχικό συνολικό κόστος υπολογιζόταν σε 65 δισ. ΤΛ, ωστόσο, επαναπροσδιορίστηκε σε 30 δισ. ΤΛ, καθώς συμφωνήθηκε μείωση του πλάτους της από 400 σε 275 μέτρα.
Σύμφωνα με το νέο σχέδιο, η σύνδεση μεταξύ των δύο πλευρών θα επιτευχθεί με την κατασκευή επτά γεφυρών, εκ των οποίων οι δύο θα έχουν αποκλειστική χρήση σιδηροδρομικής γραμμής.
Κατά τη διάρκεια του έργου, 900 εκατ. κυβικά μέτρα εδάφους θα εκσκαφτεί, με το οποίο θα γίνουν επιχωματώσεις προκειμένου να κατασκευαστούν τρία τεχνητά νησιά στη Μαύρη Θάλασσα και στον Μαρμαρά, ενώ θα χρησιμεύσει και στη μετατροπή του αεροδρομίου Αtaturk σε εθνικό κήπο.
Για την εκτέλεση του έργου θα ορισθεί αυτόνομη διοίκηση, η οποία θα φέρει τον τίτλο διοικητική προεδρία της διώρυγας Κωνσταντινούπολης, ενώ τα μέλη της θα αποτελούνται από τον Δήμο Κωνσταντινούπολης, τη διεύθυνση Τροχαίας αυτοκινητοδρόμων, τη διεύθυνση Σιδηροδρομικών Γραμμών και την Κρατική Υπηρεσία Κατασκευαστικών Έργων και Στέγασης Τουρκίας. Το κανάλι αναμένεται να αποφέρει έσοδα 20 δισ. ευρώ στην Τουρκία.
Γιάννης Σεϊτανίδης
Πηγή: politis.com.cy
