Ανοδική πορεία κατέγραψαν οι ελληνικές εξαγωγές το τελευταίο τρίμηνο (Νοέμβριος 2024 – Ιανουάριος 2025), με αύξηση 6,7% σε αποπληθωρισμένους όρους, συνεχίζοντας τη θετική δυναμική που ξεκίνησε από το καλοκαίρι (Ιούλιος – Οκτώβριος: +5,3%) και αντιστρέφοντας το αρνητικό ξεκίνημα του έτους (Ιανουάριος – Ιούνιος: -6,7%). Η σταδιακή αυτή ανάκαμψη είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του ελληνικού μεριδίου στις συνολικές εξαγωγές της ΕΕ, το οποίο ανήλθε στο 0,56%, από 0,53% έναν χρόνο νωρίτερα.
Διακρίσεις ανά κλάδο: Η άνοδος των τροφίμων και η σταθερή συμβολή του μαρμάρου
Η συνολική άνοδος των εξαγωγών προήλθε κυρίως από τον κλάδο των τροφίμων, ο οποίος σημείωσε εντυπωσιακή αύξηση 18%, καλύπτοντας σχεδόν τα ⅔ της συνολικής ανόδου. Ιδιαίτερα δυναμική υπήρξε η ανάκαμψη του ελαιολάδου, το οποίο κάλυψε μόνο του το ¼ της ανόδου, αντιστρέφοντας τη μείωση της προηγούμενης χρονιάς. Αντίστοιχα, σημαντική ήταν και η συμβολή των μετάλλων (+8%) και των χημικών (+18%), συνεισφέροντας 1,3 και 0,8 ποσοστιαίες μονάδες ανόδου αντίστοιχα.
Ωστόσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξαγωγική ανθεκτικότητα του ελληνικού μαρμάρου – ενός παραδοσιακά ισχυρού ελληνικού προϊόντος με παγκόσμια αναγνώριση. Παρόλο που ο κλάδος δεν συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους όγκους εξαγωγών, η έκθεσή του στην αγορά των ΗΠΑ φτάνει το 18%, καθιστώντας τον έναν από τους πλέον ευάλωτους στις πρόσφατες εξελίξεις στο διεθνές εμπόριο.
Εναλλαγές προορισμών και οι προκλήσεις των δασμών
Η στασιμότητα των εξαγωγών προς τις παραδοσιακές αγορές της Δυτικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, που απορροφούν περίπου το 60% των ελληνικών εξαγωγών, οδήγησε τις ελληνικές επιχειρήσεις στην αναζήτηση εναλλακτικών αγορών. Η στροφή αυτή αποδείχθηκε καρποφόρα σε περιοχές όπως η Ανατολική Ευρώπη, η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αμερική – με τις ΗΠΑ να παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο.
Από το 2019 έως το 2024, οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αυξήθηκαν σημαντικά, φτάνοντας το 5,3% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών, από 4,5% το 2019, συμβάλλοντας κατά 7% στη συνολική άνοδο της 6ετίας. Παρά την ενίσχυση αυτή, το μερίδιο παραμένει συγκριτικά χαμηλό σε σχέση με την εξάρτηση της ΕΕ από τις ΗΠΑ (20%), καθιστώντας τις έμμεσες επιπτώσεις από την επιθετική δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ ακόμα πιο κρίσιμες, ιδίως μέσω επιδράσεων σε βασικούς εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας.
Τα προϊόντα που απειλούνται – το μαρμάρινο “σήμα κατατεθέν” της Ελλάδας σε κίνδυνο
Με βάση την ανάλυση της Εθνικής Τράπεζας, 23 προϊόντα θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτα στις άμεσες επιπτώσεις από την επιβολή δασμών, καθώς συνδυάζουν ισχυρή και σταθερή παρουσία στην αγορά των ΗΠΑ, υψηλή συνολική αξία εξαγωγών (άνω των €10 εκ. την τελευταία 6ετία) και σημαντική εξάρτηση από την αγορά αυτή (άνω του 10%).
Ανάμεσά τους, ξεχωρίζει το ελληνικό μάρμαρο, το οποίο διατηρεί σταθερή εξαγωγική δυναμική και παρουσιάζει 18% εξάρτηση από την αγορά των ΗΠΑ. Το ποιοτικό ελληνικό μάρμαρο – ιδιαίτερα δημοφιλές για έργα υψηλής αισθητικής στις ΗΠΑ – μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπο με σοβαρές προκλήσεις, καθώς ενδέχεται να δεχτεί πιέσεις από φθηνότερες αγορές και ταυτόχρονα να επηρεαστεί αρνητικά από το αυξημένο κόστος μεταφοράς και εκτελωνισμού. Η ενδεχόμενη υποκατάσταση του ελληνικού μαρμάρου από ανταγωνιστικά προϊόντα εγείρει ανησυχίες για τη βιωσιμότητα και τη μελλοντική του θέση σε μια από τις πιο σημαντικές εξαγωγικές αγορές.
Στο ίδιο πλαίσιο, ιδιαίτερα εκτεθειμένα είναι και προϊόντα όπως οι ελιές, το ελαιόλαδο, το κρασί, τα φρούτα, το τσιμέντο και ειδικά είδη ηλεκτρολογικού εξοπλισμού, όπως αντιστάσεις και συνδετικά κυκλωμάτων – με μερίδια που κυμαίνονται από 10% έως και 80% στις εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ.
Προοπτικές και η ανάγκη για στρατηγική αναδιάρθρωση
Η νέα αυτή εμπορική πραγματικότητα προβάλλει μια διπλή πρόκληση για τις ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις: να διατηρήσουν τα μερίδιά τους σε ένα ολοένα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον και ταυτόχρονα να διεισδύσουν σε νέες αγορές υπό συνθήκες πίεσης. Ειδικά για τον κλάδο του μαρμάρου, που συνδυάζει παραδοσιακή εξαγωγική αξία με υψηλή ποιότητα, η ενίσχυση των εξαγωγών σε νέες αγορές και η διαφοροποίηση πελατολογίου αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα, προκειμένου να διατηρηθεί η παγκόσμια θέση του ελληνικού προϊόντος.
