Tης κ. Κυριακής Τσίχλα, functions coordinator του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων
Το σύγγραμμα «Οι χρήσεις των λίθων στην αρχαιότητα», επικεντρώνεται στις χρήσεις και ταυτοποίησή τους με σύγχρονες αναλύσεις και επιστημονικά κριτήρια γεωλογικού-κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος. Ξεκινά με γενικές έννοιες γύρω από τους κρυστάλλους, τις κρυσταλλικές δομές και τις φυσικοχημικές ιδιότητες των ορυκτών. Συνεχίζει με την ταξινόμηση των ορυκτών στις γνωστές κατηγορίες (αυτοφυή στοιχεία, θειούχα, αλογονούχα, οξείδια, ανθρακικά, θειϊκά, φωσφορικά, πυριτικά, οργανικά). Κάθε κατηγορία περιέχει ένα πλήθος ορυκτών από την Ελλάδα και τον Διεθνή χώρο, τα οποία συνοδεύονται από χρήσιμες πληροφορίες (σύστασης, γένεσης, χρήσης, εμφάνισης..) και από χαρακτηριστικές φωτογραφίες για κάθε ένα ορυκτό ξεχωριστά όπως και γίνεται σύνδεση με αντιλήψεις που συσχετίζονται με αυτά μέχρι σήμερα.
Χωρίζεται σε τρεις ενότητες:
- Εισαγωγικό κείμενο, όπου παρουσιάζονται η σχέση του ανθρώπου και η εξάρτησή του από τους λίθους (δοξασίες, δεισιδαιμονίες κτλ) και γίνεται ένας παραλληλισμός μεταξύ του ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ ΛΙΘΩΝ στον αρχαίο και στο σύγχρονο κόσμο.
- Κατάταξη των λίθων σε πέντε κατηγορίες ανάλογα με την τότε κυρίαρχη χρήση τους:
Α. Λίθοι για χρωστικές και άλλες παρεμφερείς χρήσεις,
Β. Λίθοι για διακόσμηση, φυλακτά, σφραγίδες, θεραπευτικές ανάγκες,
Γ. Μέταλλα και Μεταλλικοί λίθοι,
Δ. Λίθοι για δόμηση, αρχιτεκτονική, γλυπτική, κονιάματα,
Ε. Λίθοι ειδικών χρήσεων. - Οι λανθασμένες περί λίθων αντιλήψεις, σήμερα. Επειδή πολλές από τις αρχαίες δοξασίες περί μαγικών ιδιοτήτων των λίθων (δικαιολογημένα τότε), εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα, γίνεται προσπάθεια με επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα, να αποδειχθεί ότι πρόκειται για εντελώς λανθασμένες αντιλήψεις που δεν θα έπρεπε να συνοδεύουν τον σύγχρονο άνθρωπο.
Το βιβλίο “Οι χρήσεις των λίθων στην αρχαιότητα” με συγγραφέα την κα Ελευθερία Δήμου, με πνευματικά δικαιώματα της ιδίας και του Συνδέσμου και χρηματοδότηση του Συνδέσμου, που κυκλοφόρησε σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή, απευθύνεται σε αρχαιολόγους, ορυκτολόγους, μεταλλειολόγους, γεωλόγους, φοιτητές, εκπαιδευτικούς, μηχανικούς, συλλέκτες ορυκτών, σε διαφόρους φορείς και ιδιώτες που έχουν σχέση με την εξορυκτική δραστηριότητα, αλλά και σε όποιον πολίτη ενδιαφέρεται να μάθει κάτι παραπάνω για τα ορυκτά που συμπορεύθηκαν με τον άνθρωπο από τη στιγμή της εμφάνισής του στη γη.
Το εν λόγω σύγγραμμα, ξεφεύγει όμως από την απλή καταγραφή των γνωστών από την Αρχαιότητα ορυκτών-πετρωμάτων που ενδιαφέρουν κυρίως τους αρχαιολόγους, αλλά επικεντρώνεται στις χρήσεις και ταυτοποίησή τους με σύγχρονες αναλύσεις και επιστημονικά κριτήρια γεωλογικού-κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος. Επιπλέον, οι έγχρωμες φωτογραφίες των ορυκτών, είναι εξαιρετικής απόδοσης και βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει και να θαυμάσει την χρωματική πολυπλοκότητα των κρυστάλλων.
Ο Σύνδεσμος από πλευράς του, θα διαθέσει το βιβλίο (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) σε βιβλιοθήκες εκπαιδευτικών ιδρυμάτων αλλά και επιμέρους ενδιαφερόμενους για το αντικείμενο. Σε ηλεκτρονική μορφή διατίθεται ήδη και στο site του sme.gr και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.
Εσωτερική ματιά στο βιβλίο (αποσπάσματα)
«Οι αρχαίοι έδιναν χαρακτηριστικά ονόματα στα ορυκτά, γεμάτα μηνύματα, μερικά από τα οποία διατηρούνται ως και σήμερα, όπως π.χ. αχάτης, χρυσόκολλα, οψιδιανός… Ένας άλλος μεγάλος αριθμός από αυτά, παρουσιάζονται σήμερα με διαφορετικά ονόματα, καθώς η τεχνολογία επέτρεψε να προσδιοριστεί επ’ ακριβώς η σύσταση και η δομή τους. Όπως π.χ. η «Μηλία Γη» (Θεόφραστος, Περί Λίθων, εδάφιο 62) σήμερα προσδιορίστηκε ως Καολίνης, η «Ηράκλεια λίθος» (Θεόφραστος, εδάφιο 4) αντιστοιχεί σήμερα στον Μαγνητίτη, ή το «Αρρενικόν» (Θεόφραστος, εδάφιο 40, 50, 51) που είναι η Κίτρινη Σανδαράχη…. Υπάρχουν όμως αναφορές σε αρχαία κείμενα και για κάποια άλλα ορυκτά («γαίες») με σπουδαίες χρήσεις, όπως π.χ, είναι ο «Αστήρ» της Σάμου ή η «Σφραγίς» της Λήμνου, που παρέμειναν κατά κάποιο τρόπο στο σκοτάδι»
«Τι ήταν στην πραγματικότητα αυτές οι πολυσυζητημένες γαίες; Που σταματάει ο μύθος και αρχίζει η πραγματικότητα; Αυτά προσπαθεί να λύσει η επιστημονική έρευνα. Η λίστα των ορυκτών που κατονόμασαν οι αρχαίοι στα κείμενά τους (Ορφικά, Ομηρικά, Ησιόδου, Θεοφράστου…) είναι πολύ μεγάλη. Αλλά, όμως, είναι μόνο αυτά; Μέσα από τις περιγραφές των παλαιών κειμένων προκύπτει ότι οι αρχαίοι εκμεταλλεύτηκαν έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό ορυκτών, χωρίς όμως να τα έχουν κατονομάσει. Για ορισμένα από αυτά τα «ανώνυμα ορυκτά», πραγματοποιήθηκαν επιτόπιες και εργαστηριακές μελέτες με σκοπό την ταύτισή τους με τα αντίστοιχα σημερινά επικρατούντα ορυκτά. Όπως π.χ. ο λίθος (Σαμία Γη) που αναφέρεται ότι χρησιμοποιήθηκε λόγω της λιπαρότητάς του σαν σαπούνι (Θεόφραστος εδάφιο 62, 63) αποδείχθηκε ότι αντιστοιχεί σε Μπεντονίτη με μικρή συμμετοχή ζεολίθων (μελέτη των Περδικάτση-Δήμου-Χιώτη ΙΓΜΕ 2000). Ποιος θα φανταζόταν ότι οι αρχαίοι χρησιμοποίησαν τον μπεντονίτη στη Σάμο, τουλάχιστον 2.000 χρόνια πριν αυτός εξορυχτεί κανονικά στη Μήλο και κατακτήσει την παγκόσμια αγορά; Ή ακόμη ότι η «Λήμνια Γη» ήταν το ορυκτό Αλουνίτης, που χρησιμοποιήθηκε αυτούσιο για θεραπευτικούς σκοπούς στη Λήμνο, πριν αυτό ανακαλυφθεί σε μεγάλες ποσότητες στη Μήλο και τεχνητά μετατραπεί μέσα σε δεξαμενές σε στυπτηρία;»
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα του βιβλίου:
*Η συγγραφέας Ελευθερία Δήμου-Χωνιανάκη είναι πτυχιούχος Γεωλογίας-Ορυκτολογίας του Πανεπιστημίου Βρυξελλών και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε ως ερευνήτρια σε μεγάλο Γεωλογικό Ινστιτούτο στην Αθήνα και παράλληλα με τη συγγραφή πολυάριθμων επιστημονικών συγγραμμάτων και δημοσιεύσεων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, έχει εκδώσει και βιβλία με αντικείμενο την εκλαϊκευμένη Γεωεπιστήμη.
