Το μάρμαρο είναι ένα κατεξοχήν φυσικό υλικό, αλλά και φιλικό προς το περιβάλλον χάρη στη βιωσιμότητα και την αντοχή του στο χρόνο. Ταυτόχρονα, η διαχρονικότητά του και το μικρό του περιβαλλοντικό αποτύπωμα το κάνουν, επίσης, ένα δημοφιλές υλικό. Η αξία του ως υλικού, επομένως, έγκειται στην αειφορία του.
Αναλυτικότερα για τα παραπάνω θέματα, μίλησε ο Πάνος Ηλιόπουλος, αντιπρόεδρος του ΣΕΜΜΘ και Γ. Διευθυντής της Marmyk Iliopoulos, κατά τη διάρκεια του Architects Talk.
Πείτε μας για την συμμετοχή σας στο Architect Talks.
Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να συμμετέχω στην συζήτηση για την Βιωσιμότητα και το Περιβαλλοντικό αποτύπωμα του μαρμάρου στο Architects Talks στα πλαίσια της έκθεσης The Architect Show 3. Είναι γεγονός ότι ο σύγχρονος καταναλωτής προβληματίζεται για την προέλευση των υλικών, την αειφορία της πρώτης ύλης και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Έτσι λοιπόν είναι πολύ σημαντικό ως κλάδος να εξηγήσουμε τα πάντα για το μάρμαρο και γιατί είναι ένα «πράσινο» υλικό το οποίο συμβάλλει στην βιωσιμότητα με αναλογικά μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Μιλώντας για βιωσιμότητα, μπορεί τα μάρμαρα να εξαντληθούν;
Το μάρμαρο είναι ένα αμιγώς φυσικό υλικό, ένα κομμάτι από τον φλοιό της γης, όπου δημιουργήθηκε από ιζήματα οργανικών και ανόργανων υλικών πριν από εκατομμύρια χρόνια, και από τότε έως σήμερα ο πλανήτης «δημιουργεί συνεχώς νέα μάρμαρα». Αν συνυπολογίσουμε α) την παράμετρο ότι η Ελλάδα που είναι η 4η μεγαλύτερη χώρα παγκοσμίως σε αξία εξαγωγών μαρμάρου και εξορύσσει αυτό στο 11% του ενός χιλιοστού της έκτασης και υπάρχουν ακόμη πολλαπλάσιες ανεκμετάλλευτες εκτάσεις με μάρμαρο και β) την μεγιστοποίηση απόληψης και αξιοποίησης των κοιτασμάτων μέσω της εξέλιξης των τεχνολογιών (υπόγεια εκμετάλλευση, ενίσχυση μαρμάρων και εξέλιξη επεξεργασίας) τα αποθέματα είναι πραγματικά ανεξάντλητα.
Ναι, αλλά συχνά ακούμε για κάποια είδη μαρμάρων τα οποία δεν είναι πλέον διαθέσιμα;
Ναι αυτό ισχύει, αλλά είναι λάθος να θεωρούμε ότι αυτά εξαντλήθηκαν και θα τα στερήσουμε από τις επόμενες γενιές. Πολλές φορές αυτό που δεν είναι διαθέσιμο ήταν και είναι ένα μικρό μέρος ενός μεγαλύτερου κοιτάσματος, το οποίο υπάρχει σε αφθονία και άρα η διαθεσιμότητα του μικρού μέρους εξαρτάται από την απορρόφηση και του μεγαλύτερου μέρους αλλά και την τυχαιότητα της συγκέντρωσης του μικρού μέρους εντός του μεγαλύτερου, που πάντα αφθονεί. Επίσης η αύξηση ζήτησης ενός τύπου μαρμάρου κατά περιόδους δημιουργεί προσωρινή έλλειψη χωρίς να σημαίνει ότι εξαντλήθηκε.
Το μάρμαρο είναι ένα υλικό με πολύ μεγάλη αντοχή στον χρόνο, πως αυτό αλληλεπιδρά με την βιωσιμότητα και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα;
Το μάρμαρο είναι ένα φυσικό υλικό που συνοδεύει τον άνθρωπο απαρχής, από την παλαιολιθική εποχή, ενώ εδώ και πολλές χιλιετίες ο άνθρωπος χρησιμοποιεί αυτό το υλικό στην αρχιτεκτονική, για να χτίσει, για να κάνει τέχνη, για να γράψει πάνω σε αυτό αλλά και για να δημιουργήσει και να τιμήσει τα πρότυπα της κοινωνίας του. Το μάρμαρο ανταποκρίθηκε σε αυτόν τον ρόλο με έναν τρόπο που ξεπέρασε τις προσδοκίες του ανθρώπου έτσι λοιπόν το μάρμαρο συνέβαλε στη δημιουργία της έννοιας: Διαχρονικό και Παντοτινό. Αυτό μας δίνει την ευκαιρία να διαχειριζόμαστε ένα υλικό με πολύ μεγάλο κύκλο ζωής. Αυτή ήταν και η ουσία του πρώτου θέματος της συζήτησης στην οποία συζητήσαμε για τον κύκλο ζωής του μαρμάρου, τον κύκλο ζωής των κατασκευών και πως θα μπορούσαν να σχεδιάζονται τα νέα έργα, ώστε να μπορεί στο μέλλον ο άνθρωπος να ξαναχρησιμοποιήσει μέρος από τα μάρμαρα. Δηλαδή όπως έχει γίνει πολλές φορές έως τώρα.
Τι γίνεται όμως με τα απόβλητα που δημιουργούνται από την επεξεργασία του μαρμάρου, μπορούν αυτά να μειωθούν;
Πολύ ωραία. Αυτή η ερώτηση έχει δύο σκέλη απάντησης. Στο πρώτο πρέπει όλοι να δούμε πως κατά την επεξεργασία θα δημιουργήσουμε λιγότερα απόβλητα και στο δεύτερο σκέλος πώς θα αξιοποιήσουμε αυτά που εν τέλει δημιουργούνται.
Το πρώτο σκέλος επηρεάζεται σημαντικά από το συχνό φαινόμενο όπου ο πελάτης του μαρμάρου ή ο αρχιτέκτονας του έργου κρίνει αυστηρά το χρώμα και τα στοιχεία ενός φυσικού υλικού που δημιουργήθηκε στον πυθμένα μιας θάλασσας πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Η επιεικέστερη κριτική και άρα η αποδοχή των χρωματικών χαρακτηριστικών του μαρμάρου συγκρούεται με το επιθυμητό αισθητικό αποτέλεσμα και το ζητούμενο είναι πως θα βρούμε την χρυσή τομή ώστε ο καταναλωτής επιλέγοντας το μάρμαρο να μην απορρίπτει μεγάλο μέρος συναισθανόμενος ότι η επιλογή του μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και συμβάλλει στην αειφορία.
Υπάρχουν δύο σχολές σκέψεις, αυτοί που αποδέχονται το φυσικό υλικό όπως είναι, ακόμη και με εκπτώσεις στον βαθμό τελειότητας και αυτοί που επιζητούν την τελειότητα με την οποία μόνο το μάρμαρο μπορεί να κάνει αριστουργηματικά έργα. Προσωπικά επικροτώ και τις δύο απόψεις και αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που κάνει το μάρμαρο τόσο ξεχωριστό. Το συγκεκριμένο ζήτημα απασχόλησε πολύ τη συζήτηση η οποία κατέληξε σε ένα σχεδόν φιλοσοφικό ερώτημα: «Μπορείς με μπάζα να κάνεις έργα; ή Πρέπει να κάνεις έργα και με τα μπάζα να κάνεις άλλα έργα…»
Οπότε λέτε ότι είναι πολύ σημαντικό να αξιοποιήσουμε τα απόβλητα που δημιουργούνται από τις παραγωγές;
Ναι. Και πρέπει να προσπαθήσουμε πολύ περισσότερο. Ήδη πολλές εταιρείες πλέον αλλά και πολλοί αρχιτέκτονες προωθούν και βρίσκουν χρήσεις από τα υποπροϊόντα και αυτό είναι ταυτόχρονα δημιουργικό και φιλικό προς το περιβάλλον. Πρέπει όμως να οραματιζόμαστε και να στοχεύουμε σε μία παραγωγή μαρμάρων με μηδενικά απορρίμματα και να προσπαθούμε διαρκώς να βρίσκουμε χρήσεις για όλα. Μόνο έτσι θα επιστρέψουμε στο μάρμαρο και στο περιβάλλον τον σεβασμό που τους αναλογεί για αυτά που μας προσφέρουν.
Η συζήτηση για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα (Π.Α.) ενός ορυκτού και οικοδομικού υλικού έχει 3 παραμέτρους: α) το άμεσο Π.Α. στο έδαφος, β) το Π.Α. απο τις εκπομπές CO2 για την παραγωγή του και γ) το Π.Α. κατά την χρήση του υλικού. Τι έχετε να μας πείτε για αυτά;
Στη χρήση αναφερθήκαμε διεξοδικά ως προς τον κύκλο ζωής του υλικού. Αυτό που έχει πρόσθετη σημασία να αναφέρω είναι οι ιδιότητες του μαρμάρου οι οποίες μπορεί να συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή. Η ανακλαστικότητα του μαρμάρου στην ηλιακή ακτινοβολία, συνδυαστικά με τον συντελεστή θερμικής εκπομπής της υπέρυθρης ακτινοβολίας μπορεί να καταπολεμήσει το φαινόμενο της αστικής θερμονησίδας, ενώ και στους εσωτερικούς χώρους η θερμοχωρητικότητα και η θερμική αγωγιμότητα του μαρμάρου παίζει σημαντικό ρόλο. Αναφορικά με την ενσωματωμένη ενέργεια και άρα τις εκπομπές CO2 οι οποίες προκύπτουν για την παραγωγή μαρμάρου, είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι για την παραγωγή μαρμάρου καταναλώνεται 4 έως 8 φορές λιγότερη ενέργεια από ότι στην παραγωγή τεχνητών υλικών, τα οποία, αν και προκύπτουν πάλι ως ορυκτά, χρειάζονται θραύση, μεταφορά, σύνθετες παραγωγικές διαδικασίες όπως κλιβάνους και προσθήκη πολλών χημικών συγκριτικά με το μάρμαρο το οποίο απλά το κόβεις, το μεταφέρεις, το σκίζεις, το τρίβεις, το ξανακόβεις και είναι έτοιμο. Δεν δημιουργείς την μάζα του.
Τέλος, σχετικά με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα επί του εδάφους πρέπει να εξηγήσουμε ότι σε ανεπτυγμένα κράτη είναι υποχρέωση όλων των εξορυκτικών επιχειρήσεων να αποκαταστήσουν με δενδροφυτεύσεις μετά το τέλος της εκμετάλλευσης και είναι δεσμευμένοι για αυτό με την προκαταβολή χρηματικών εγγυήσεων. Άρα η παρέμβαση στο περιβάλλον είναι προσωρινή, είναι αναστρέψιμη και δεν έχει καμία άλλη σημαντική επίπτωση πέραν της οπτικής όχλησης. Επί αυτού του ζητήματος όμως έχει και τρομερό ενδιαφέρον να προσπαθήσουμε να αξιοποιήσουμε τους χώρους που έγινε επέμβαση στο φυσικό περιβάλλον με άλλες νέες χρήσεις αξιοποιώντας αυτό το ανθρωπογενές, γεωλογικό και σχεδόν αφηγηματικό τοπίο και άρα αντί να εγκαταστήσουμε μία άλλη χρήση κάπου αλλού, να την εγκαταστήσουμε εκεί αξιοποιώντας αυτό το ξεχωριστό τοπίο.
