Οι Σύνδεσμοι Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων των ευρωπαϊκών χωρών χαράζουν οδικό χάρτη με προορισμό τη βιώσιμη και υπεύθυνη εξόρυξη

Του κ. Ν. Αρβανιτίδη, Δρ Οικονομικός Γεωλόγος

Οι ευρωπαϊκοί Σύνδεσμοι Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) οδηγούν την κούρσα προς την υλοποίηση του Κανονισμού Στρατηγικών και Κρίσιμων Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΣΚΟΠΥ) με βασικό στόχο την βιώσιμη παραγωγική τους αξιοποίηση. Στο πλαίσιο αυτό ο διυπουργικός οργανισμός Nordic Innovation μαζί με τους ΣΜΕ των χωρών του ευρωπαϊκού βορρά (Δανίας, Ισλανδίας, Φινλανδίας, Νορβηγίας, Σουηδίας, αλλά και Γροιλανδίας) προγραμμάτισαν την διοργάνωση σχετικών εκδηλώσεων στην Στοκχόλμη το 2024, και σε Όσλο και Ελσίνκι, το 2025, καθώς και επιστημονικών σεμιναρίων με έμφαση στον Κανονισμό ΣΚΟΠΥ, σε άλλες πόλεις των ίδιων χωρών (1).

Η διημερίδα που ήδη πραγματοποίηθηκε στην Στοκχόλμη (The Stockholm Summit) διοργανώθηκε με ευθύνη του σουηδικού ΣΜΕ (2). Μια από τις ιδιαίτερα σημαντικές παρεμβάσεις της πρωτοβουλίας Nordic Forum on Raw Materials είναι η δημιουργία δικτύου (3) όπου έχουν προσκληθεί να συμμετέχουν όλες τις ειδικότητες που αντιστοιχούν στα διάφορα στάδια/πεδία των αλυσίδων αξίας ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ), όπως για παράδειγμα  είναι η κοιτασματολογική έρευνα, η εξορυκτική διαδικασία και οι τεχνολογίες εμπλουτισμού και μεταλλουργίας. Το γεγονός ότι ο αριθμός διαδικτυακής λήψης της έκθεσης για τις ΣΚΟΠΥ (4) της περιοχής ξεπέρασε τις 13.000 δείχνει το μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον που έχει δημιουργήσει η συγκεκριμένη προγραμματική συνεργασια. Για παράδειγμα  στην Φινλανδία δραστηριοποιούνται  σήμερα 60 διαφορετικές εταιρείες σε έργα προχωρημένου σταδίου κοιτασματολογικής έρευνας.

Μέσα από την εκτέλεση κοινών έργων, στην βάση κυρίως συνεργασίας των Geological Surveys, αξιολογήθηκαν η γεωχημεία και το αποθεματικό δυναμικό των ΣΚΟΠΥ (Σχ. 1) και εκτιμήθηκε η σχετική κοιτασματολογική τους ωριμότητα (4). Επίσης μελετήθηκε η προοπτική επαναξιοποίησης ιστορικών και ενεργών μεταλλευτικών και άλλων βιομηχανικών αποβλήτων (5). Βασική προγραμματική πρόκληση αποτέλεσε και αποτελεί το γεγονός ότι χωρίς την εξορυκτική και μεταλλευτική βιομηχανία δεν μπορεί να υπάρξει «πράσινη» μετάβαση. Η συνέργεια και σύμπραξη θεωρήθηκε δυναμικός στόχος αφού οι συγκεκριμένες χώρες είναι «μικρές» αλλά ενωμένες συγκαταλέγονται μεταξύ των 11 δυνατότερων οικονομιών στον κόσμο.

Η ένταξη νέων και καινοτόμων τεχνολογιών συνολικά στον κύκλο ζωής της μεταλλευτικής παραγωγής αποτελεί προϋπόθεση για την καθιέρωση πρακτικών βιώσιμης και υπεύθυνης εξόρυξης, και εφαρμογής πρακτικών κυκλικής οικονομίας. Όλες οι χώρες  αναζητούν τρόπους για αποτελεσματικότερη και ταχύτερη διαδικασία αδειοδότησης, σε μια περίοδο μάλιστα που υπάρχει ευρύτερη πολιτική στήριξη και οι κυβερνήσεις τους αντιλαμβάνονται και ασπάζονται και οι ίδιες την ανάγκη άμεσης παραγωγικής αξιοποίησης των ΣΚΟΠΥ που διαθέτουν οι χώρες τους. Στην κατεύθυνση αυτή παρουσιάζονται θετικές και ανοιχτές σε νέες μεταλλευτικές επενδύσεις, με έμφαση στις ΣΚΟΠΥ, αλλά σε καμία περίπτωση δεν αποδέχονται το ξεπούλημα. Και βέβαια ζητούμενο είναι να κτίσουν ολοκληρωμένες και ανθεκτικές αλυσίδες αξίας ΣΚΟΠΥ και σχετικά βιομηχανικά οικοσυστήματα, π.χ., τεχνολογίες ηλεκτροκίνησης και αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).

Τα θέματα γεωπολιτικής σχετικά με τις αλυσίδες αξίας και τροφοδοσίας των ΣΚΟΠΥ έχουν κυρίαρχη σημασία τόσο για τις βόρειες χώρες όσο και για την ΕΕ. Προσεγγίζονται από την πλευρά ενίσχυσης των ενδοευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας των ΣΚΟΠΥ, την στιγμή μάλιστα που η Κίνα ελέγχει σε μεγάλο βαθμό την μεταλλουργική τους επεξεργασία. Συνεπώς η αύξηση εξόρυξης ευρωπαίκών κοιτασμάτων από μόνη της δεν θα έχει καμιά αξία αν δεν συνοδεύεται από την εντός της ΕΕ περαιτέρω επεξεργασίας τους. Το γεγονός ότι τα κοιτάσματα δεν μπορούν να μετακινηθούν από μια χώρα σε άλλη ή από την μια ήπειρο στην άλλη, έχει σαν αποτέλεσμα τον γεωπολιτικό τους έλεγχο αφού εντοπίζονται σε συγκεκριμένα σημεία του πλανήτη. Μια άλλη γεωπολιτική παράμετρος είναι οι τυχόν κρίσεις που προκαλούν οι εκάστοτε πολιτικές αναταράξεις  και πολεμικές συρράξεις που συμβαίνουν στον κόσμο. Για παράδειγμα, βρίσκοντια σήμερα σε εξέλιξη οι πόλεμοι Ρωσίας-Ουκρανιας, Ισραήλ-Χαμάς, ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν, αλλά και ο εμπορικός πόλεμος Κίνας-ΗΠΑ. Υπολογίζεται ότι οι συγκρούσεις αυτές έχουν κοστίσει συνολικά 20 τρις δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Σημαντικό ρόλο στην εξόρυξη των ΣΚΟΠΥ έρχονται να παίξουν οι κανόνες γεωηθικής. Ο Κανονισμός ΣΚΟΠΥ της ΕΕ επιβάλλει τη χρήση του  συστήματος των Ηνωμένων Εθνών για την προώθηση της παγκόσμιας συνεργασίας, της κυκλικότητας και της ολιστικής κοιτασματολογικής αξιοποίησης, ενισχύοντας τις παγκόσμιες προσπάθειες για την επίτευξη μιας δίκαιης και βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης.

Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά και οι εξελίξεις τρέχουν έχουμε μπροστά μας την σύσταση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που αναμένεται να είναι έτοιμη να λειτουργήσει από την 1^η Δεκεμβρίου. Έρχεται να υλοποιήσει τις βασικές προτεραιότητες που είναι η Ανταγωνιστικότητα και η Ασφάλεια. Για πρώτη φορά οι οι στρατηγικές και πολιτικές επιλογές ανταγωνιστικότητας και  ασφάλειας στα αιτούμενα επιχειρηματικά σχέδια (Business models) προηγούνται της πράσινης μετάβασης και του κλίματος. Η καθαρή βιομηχανία (Clean industry), αποτελεί βασικό συστατικό της ανταγωνιστικότητας, ενώ οι ΣΚΟΠΥ αποτελούν κομμάτι και προϋπόθεση για την υλοποίηση και των δύο στρατηγικών στόχων. Τα θέματα σχετικά με τις ΣΚΟΠΥ εντάσσονται στο προρτφόλιο αρκετών Επιτρόπων (Ενέργειας, Ασφάλειας, Εμπορίου, Μεταφορών…), με αποτέλεσμα να ενταχθούν σε διε-επιτροπές/ομάδες εργασίας (Commissioners’ clusters).

Πηγές

1. https://www.nordicinnovation.org/programs/nordic-forum-raw-materials
2. https://www.svemin.se/aktuellt/nyhet/nordic-forum-on-raw-materials-the-stockholm-summit
3. https://nordicforumonrawmaterials.invitepeople.com/events/df44a2230e
4. https://www.nordicinnovation.org/critical-metals-and-minerals
5. https://www.nordicinnovation.org/2024/information-management-and-classification