Η νέα κυβέρνηση που αρχίζει επιτέλους να παίρνει μορφή στην Ιταλία είναι ένας από τους πιο περίεργους συνασπισμούς που θα μπορούσε ποτέ κανείς να φανταστεί – και ένας πολύ αποτελεσματικός συνδυασμός εάν ο στόχος ήταν το σαμποτάζ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς το πού κατευθύνεται αυτή η ιταλική περιπέτεια, θα μπορούσε εύκολα να αποδειχτεί χειρότερη από το Brexit για την ΕΕ.
Οι εταίροι του συνασπισμού – το αριστερό λαϊκιστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων με επικεφαλής τον Λουίτζι ντι Μάιο και το δεξιό λαϊκίστικο κόμμα της Λέγκας του Βορρά με επικεφαλής τον Ματτέο Σαλβίνι- είναι εκ διαμέτρου αντίθετα στα περισσότερα σημεία, αλλά έχουν παρόμοιες απόψεις όσων αφορά στα θέματα περί μετανάστευσης, απαξίωσης της πολιτικής όπως είναι σήμερα και της αντιπάθειας της ΕΕ.
Με αξιοσημείωτη πρωτοτυπία, το πρόγραμμα που ανακοίνωσαν την περασμένη εβδομάδα συνδυάζει τις υψηλές φιλοδοξίες της αριστεράς με τις χαμηλές φορολογικές φιλοδοξίες της δεξιάς. Αυτό συνεπάγεται αύξηση του δημόσιου δανεισμού. Οι εταίροι δεν πτοούνται από το σημερινό χρέος της Ιταλίας (130% του ΑΕΠ) και φαίνεται να αγνοούν τους κανόνες της ΕΕ για τη δημοσιονομική εξυγίανση. Το πρόγραμμά τους δεν παραβιάζει απλά αυτούς τους κανόνες – τους ευτελίζει.
“Είναι απαραίτητο να αναθεωρηθεί η δομή της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης, η οποία είναι ασύμμετρη και βασίζεται στην κυριαρχία της αγοράς σε σύγκριση με την ευρύτερη κοινωνική και οικονομική διάσταση”, λέει το πρόγραμμα. Η νέα κυβέρνηση επιθυμεί η ΕΕ να μεταρρυθμίσει την ενιαία αγορά αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εργασίας, προκειμένου να αποφευχθούν “ζημιογόνες επιπτώσεις για το εθνικό συμφέρον”. Θέλει να επανεξετάσει την πολιτική μετανάστευσης. Και αμφισβητεί τις συμφωνίες της ΕΕ για τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού συστήματος, το οποίο κατηγορεί για το οικονομικό άγχος που υφίστανται οι ιταλικές οικογένειες και οι μικρές επιχειρήσεις. Όλα αυτά δεν είναι τίποτα μπροστά στην προηγούμενη εκδοχή του σχεδίου, το οποίο ζητούσε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να διαγράψει χρέος των 250 δισ. ευρώ και μιλούσε για έξοδο από το ευρώ.
Βέβαια, αν η Ιταλία δεν καταφέρει να εφαρμόσει το σχέδιό της, δεν μπορεί κανείς να φανταστεί ότι θα εγκαταλείψει την ΕΕ, όπως σκοπεύει να κάνει η Βρετανία το επόμενο έτος – αλλά αυτό είναι ακριβώς που καθιστά την Ιταλία πιο επικίνδυνη για το ευρωπαϊκό project. Το Ηνωμένο Βασίλειο επέλεξε να αποχωρήσει από την ΕΕ χωρίς σχέδιο, δίνοντας διαπραγματευτική δύναμη στην ΕΕ και επιτρέποντάς της να υπαγορεύσει εκείνη τους όρους. Ως αποτέλεσμα, ο επικεφαλής διαπραγματευτής για το Brexit της Ευρώπης, Michel Barnier, μπορεί να εκφράσει περιορισμένη ανησυχία για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου: Η ΕΕ θα συνεχίσει, λέει, σαν να μην έχει συμβαίνει τίποτα.
Αυτή η προσέγγιση δεν θα “δουλέψει” με την Ιταλία. Είναι πολύ πιο σταθερά ενσωματωμένο, μέρος της ευρωζώνης και βασικό μέλος του ευρωπαϊκού σχεδίου. Αυτό την τοποθετεί σε μία μακράν καλύτερη θέση για να βλάψει το έργο εκ των έσω.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, είναι πολύ μεγάλη για να την αγνοήσουμε ή να την εκφοβίσουμε για να υποχωρήσει. Έχει τεράστια οικονομικά και χρηματοπιστωτικά προβλήματα άλυτα – δυσχερές βιοτικό επίπεδο, υψηλή ανεργία, και ένα εύθραυστο τραπεζικό σύστημα, πέρα από το τεράστιο δημόσιο χρέος – και αν αντιμετωπίσει μια νέα οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, η ζημιά θα ήταν δύσκολο να περιοριστεί στην Ιταλία.
Κάτι άλλο που πρέπει να εξεταστεί: Μία από τις επίμονες δυσκολίες που αντιμετώπιζε η Βρετανία στην ΕΕ ήταν η αίσθηση ότι έπρεπε να ακολουθήσει κανόνες που δεν της άρεσαν, αν δεν μπορούσαν να αλλάξουν. Το ιστορικό της Ιταλίας δείχνει μια διαφορετική προοπτική. (Διαβάζοντας κανείς το πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης, δεν θα περίμενε ποτέ ότι το σύνταγμα της χώρας έχει ρήτρα για έναν ισορροπημένο προϋπολογισμό). Η προθυμία να αγνοήσει τις δεσμεύσεις της, τις οποίες βλέπει ως άδικες ενισχύει τις πιθανότητες να αποδειχτεί καταστροφική η περίπτωση της Ιταλίας.
Βέβαια θα μπορούσε να μη συμβεί και τίποτα – ο συνασπισμός θα μπορούσε να καταρρεύσει αμέσως ή να δει τα σχέδιά του να καταρρέουν από ενδοκυβερνητικές διαφωνίες ή κάποια προεδρική παρέμβαση. Αλλά θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τέτοιες προβλέψεις. Αυτός ο κακός συνδυασμός λαϊκιστών εταίρων δεν θα έπρεπε ποτέ να έχει φτάσει ως εδώ, κι έχει φτάσει.
Στο παρελθόν, η μακρά παράδοση της Ιταλίας στην εσωτερική πολιτική δυσλειτουργία έκανε πολλούς Ιταλούς να “πάρουν με καλό μάτι” την ΕΕ, πιστεύοντας ότι μία όχι και τόσο επαρκής κυβέρνηση ήταν καλύτερη από το τίποτα. Αυτό κάνει τη νέα απογοήτευση της Ιταλίας με την Ευρώπη ιδιαίτερα έντονη. Η λαϊκίστικη αντιπολίτευση στην εξ αποστάσεως τεχνοκρατική κυριαρχία της ΕΕ αναπτύσσεται και αλλού στην Ευρώπη, αλλά στην Ιταλία “χτυπάει στην καρδιά” της χώρας. Και δεν είναι σαφές πώς η ΕΕ μπορεί ή πρέπει να ανταποκριθεί.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατάφερε να φτάσει εκεί που είναι σήμερα ενδίδοντας στις λαϊκές αμφιβολίες για τους στόχους και τις μεθόδους της. Οι λαοί της Ευρώπης δεν ήθελαν το ενιαίο νόμισμα. Το πήραν ούτως ή άλλως. Οι διαδοχικές φάσεις της πολιτικής ένταξης βρήκαν αντίσταση – και μερικές φορές απορρίφθηκαν σε δημοψηφίσματα – αλλά εν ευθέτω χρόνω υλοποιήθηκαν όπως και να έχει. Το μοντέλο που διαμορφώθηκε στην πορεία ήταν το να κάνει κάτι, να το κάνει να λειτουργεί, και οι άνθρωποι θα το αποδεχτούν.
Ακόμη και αν οι μεγαλύτερες φιλοδοξίες της “ολοένα στενότερης ένωσης” έχουν περιοριστεί προς το παρόν, αυτή είναι η μέθοδος που ακολουθεί η ΕΕ- παρά το Brexit, παρά την Ουγγαρία και την Πολωνία, παρά την άνοδο του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία και του AfD στη Γερμανία. Και τώρα παρά την Ιταλία. Η ΕΕ δεν έχει άλλο τρόπο λειτουργίας.
Στη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ τον επόμενο μήνα, η ατζέντα αναμένεται να περιστραφεί γύρω από τη διευκρίνιση των όρων του Brexit και τη λήψη νέων μέτρων για τη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση. Βεβαίως, η περαιτέρω ολοκλήρωση σε αυτούς τους τομείς είναι απαραίτητη για να βελτιωθεί η λειτουργία της ευρωζώνης. Αλλά τα πολιτικά θεμέλια για την περαιτέρω ολοκλήρωση δεν υπάρχουν και τα θεμέλια αυτού που ήδη έχει χτιστεί, φαίνονται όλο και πιο ύποπτα.
Το Brexit δεν πρόκειται να καταστρέψει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η Ιταλία ίσως.
Του Clive Crook – Bloomberg
Πηγή: www.capital.gr
